Türkiye’nin yetiştirdiği, evrensel bilgi birikimine katkıda bulunan başarılı bilim insanlarını ödüllendirmek amacıyla verilen Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Bilim Madalyası bu yıl pandeminin ardından Rahmi M. Koç Müzesi’nde yeniden yüz yüze gerçekleştirilen törenle sahibini buldu. Bu yıl yedincisi verilen madalyanın kazananı, çalıştığı teknolojilerle dünya çapında enerji verimliğini artırıp karbondioksit salımını azaltarak, iklim ve enerji krizlerine karşı ürettiği bilime dayalı çözümlerle öne çıkmış bilim insanı, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (Massachusetts Institute of Technology - MIT) Prof. Dr. Bilge Yıldız oldu.
Koç Üniversitesi’nin bilimin gelişmesini teşvik etmek amacıyla her sene takdim ettiği Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Bilim Madalyası’nın 2022 yılı kazananı belli oldu. Bir yıl fen, mühendislik ve tıp; takip eden yıl da iktisadi, idari, sosyal, insani bilimler ve hukuk alanlarına odaklanan ödül, evrensel bilgi birikimine üst düzey katkıda bulunmuş 50 yaşını aşmamış bilim insanlarına veriliyor. Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Bilim Madalyası’nın bu yılki sahibi Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (Massachusetts Institute of Technology - MIT) Breene M. Kerr (1951) Kürsüsü’nde nükleer enerji ve malzeme bilimleri profesörü olarak görev yapan Bilge Yıldız oldu.
Madalya Prof. Dr. Yıldız’a, yeni nesil yüzey kimyası, verimli ve dayanıklı elektrokimyasal enerji dönüşüm malzemeleri ve enerji tasarruflu iyonik bilgisayar sistemlerinin anlaşılmasına ve tasarımına yaptığı ufuk açıcı katkılarına istinaden takdim edildi. Törende madalya sahibi Prof. Dr. Yıldız’ın yanı sıra Koç Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Prof. Dr. Nur Yalman, Koç Üniversitesi Rektör Vekili ve Akademik İşlerden Sorumlu Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Zeynep Gürhan Canlı ve 2022 yılı Madalya Seçici Kurul başkanı Prof. Dr. Umran İnan konuşma yaptı.
Koç Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Prof. Dr. Nur Yalman, bu yılın madalya sahibinin, “çağımızın en önemli konularından biri olan enerji ve malzeme bilimlerine yaptığı yenilikçi katkılar ve ortaya koyduğu çığır açıcı çalışmalar sayesinde hem bugüne hem de geleceğe ışık tutan bir isim” olduğuna dikkat çekti.
Konuşmasında, bilime ve bilimsel çalışmalara verdiği olağanüstü destek nedeniyle Koç Üniversitesi Onursal Başkanı Rahmi Koç’a teşekkür eden Prof. Dr. Nur Yalman, “Bugün Üniversitemiz dünyanın en saygın akademik kuruluşları arasında haklı bir yer edinmiş ise, ismi Caltech ve École Normale Supérieure gibi efsanevi üniversitelerle birlikte anılıyor ise bu başarının en önemli mimarlarından biri de desteğini hiçbir zaman Üniversitemizden esirgemeyen Onursal Başkanımız sevgili Rahmi Koç’tur” dedi.
Cumhuriyetin ilanının 100. yılının kutlanacağı 2023’e sayılı günün kaldığını hatırlatan Prof. Dr. Nur Yalman, önemli bir benzerliğe şöyle dikkat çekti: “Büyük önderimiz Mustafa Kemal Atatürk ve dava arkadaşlarının Cumhuriyeti kurarken benimsedikleri ilkeler, Koç Üniversitesi’nin kuruluşunda da en temel unsurlar olmuştur. Merhum Vehbi Koç, bizatihi bir ‘Cumhuriyet İnsanı’ olarak, Koç Üniversitesi’nin temellerini atarken, Atatürk’ün Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda benimsediği hedefleri benimsemişti. Koç Üniversitesi Cumhuriyetin istediği düşüncede, bilgide, sağlıkta güçlü ve yüksek karakterli genç insanları yetiştirmeyi birincil vazifesi sayar. Cumhuriyetin ihtiyacı olan düşüncesi hür, anlayışı hür, vicdanı hür nesiller Koç Üniversitesi’nin en değerli bileşenleridir.”
Prof. Dr. Nur Yalman konuşmasını, “Tarihimizin içinden gelen, derin kültürümüzün kıymet ölçülerini ifade eden Mevlâna ve Yunus’un temsil ettiği insani hümanizmayı yaşatacağız ve bütün dünyaya tanıtacağız” diyerek sonlandırdı.
Koç Üniversitesi Rektör Vekili ve Akademik İşlerden Sorumlu Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Zeynep Gürhan Canlı, bu madalya töreninin üniversitenin en özel ve değerli anları arasında olduğunu vurguladı. Prof. Zeynep Gürhan Canlı 29. yılını geride bırakan üniversitede eğitime yapılan yatırımı şöyle anlattı: “Türkiye'de yarım yüzyıldır eğitim, kültür ve sağlık alanlarındaki etkisiyle bilinen Vehbi Koç Vakfı tarafından bugüne kadar kampüslerimize yapılan yatırım, 1,5 milyar Amerikan dolarını aştı. Vakfın her yıl Koç Üniversitesi’nin cari açığını kapatmak için üniversitemize aktardığı kaynak ise bu yıl yaklaşık 20 milyon Amerikan doları. Bu cömert desteği tüm öğrencilerimizin en iyi eğitimi almaları ve üniversitemizde en etkin bilimsel araştırmaların yapılması için kullanmak ise bizim üstümüze vazife.”
İnsanlığı ve toplumları en çok etkileyecek olan yeni buluşların çoğunun tıp, mühendislik, temel bilimler ile idari, sosyal, insani bilimler ve hukuk alanlarının örtüşme ve kesişmelerinde olacağını vurgulayan Madalya Seçici Kurul Başkanı Prof. Dr. Umran İnan, bu anlayışın önemini şöyle açıkladı: “Disiplinlerarası yaklaşımın ve coğrafi sınırların çok ötesinde iş birliklerinin öneminin giderek arttığı bu yeni yüzyılda farklı coğrafyalarda kendini rahat hisseden, tüm dünya insanları ile işbirliği yapabilen, farklı coğrafyalarda, farklı kurumlarda, farklı ekipleri anlayan ve çalışan bilim insanlarına, hümanistlere, avukatlara, yargıçlara, doktorlara, iş insanlarına ihtiyacımız var.”
“Koç Üniversitesi Rahmi Koç Bilim Madalyası sahiplerinin de hem farklı disiplinleri kendi içlerinde harmanlayan, hem de eş zamanlı farklı kullanan çok parlak bilim insanlarımız olarak bu yeni devrimlerin kaptanları” olacağını aktaran Prof. Dr. Umran İnan, Prof. Dr. Bilge Yıldız’ın bu anlayışla araştırma yaptığının altını şöyle çizdi: “Bu sene yedincisini takdim edeceğimiz Madalya sahibi de işte bu vizyona sahip, çok farklı öğeleri ve çıktıları birleştirerek bambaşka sonuçlar elde edebilen yine çok genç ve olağanüstü başarılı bir araştırmacı, bir bilim insanı.”
Prof. Dr. Umran İnan sözlerini, “Kadınlarının eğitimde, ekonomide ve iş dünyasında en etkin şekilde yer almalarını sağlayamayan toplumların küresel düzeyde çağdaş medeniyet ve insanlık için mücadelelerinde bir elleri arkada yarışmaya mahkûm olduklarına yürekten inanan bir insan olarak, Prof. Dr. Bilge Yıldız’ın ışığında kadınların toplumumuzdaki önemli yerlerini, belirleyici katkılarını ve potansiyelini bir kez daha idrak edelim isterim” diyerek sürdürdü.
Bilimsel merakın peşinde İzmir Tire'den MIT’ye bir yolculuk
İki matematik öğretmeninin kızı olarak dünyaya gelen, İzmir’in Tire ilçesinde teknolojiden uzak bir çocukluk geçirdiğini belirten Prof. Dr. Bilge Yıldız konuşmasında, kendisine çalışmanın önemini aşılayan ailesi için eğitimin çok temel bir yere sahip olduğunu belirtti. Bilimle uygulamalı olarak ilk karşılaşmayı İzmir Fen Lisesi’nde öğrenciyken yaptığı deneylerle yaşadığını kaydeden Prof. Dr. Bilge Yıldız, araştırmaları ve evrensel ölçekte etki uyandıran çalışmaları hakkında bilgi verdi.
İklim krizine alternatif çözümlerden Mars’ta oksijen üretimine…
Bilimin farklı dalları arasındaki bağlantıları görüp disiplinlerarası çözümler üretme konusundaki becerisi, bu sayede bilime kendine has bir bakış açısıyla yaptığı katkılarla bilinen Prof. Dr. Bilge Yıldız’ın sayısız araştırması dünyada birçok farklı ödüle layık görüldü. Yetiştiği ülke olan Türkiye’den aldığı bu ilk ödülün onun için büyük bir gurur kaynağı olduğunu paylaşan Prof. Dr. Bilge Yıldız, yıllarını verdiği bilimsel çalışmalarının altında yatan temel motivasyonu da şu sözlerle aktardı: “Üzerinde çalıştığımız teknolojilerin amacı, dünya çapında enerji verimini artırmak ve karbondioksit salımını azaltmak. Bunların üst seviyesindeki amacımız dünyaca iklim ve enerji krizlerine bilime dayalı çözümler üretmek.”
Prof. Dr. Yıldız, araştırmalarının iklim krizi konusundaki çözüm arayışlarına nasıl katkı sağladığını şöyle özetledi: “Çalışmalarımızdan biri de karbondioksitin katı yakıt hücreleriyle elektrolizine (kimyasal ayrışma) yönelik. Bu şekilde atmosferdeki karbondioksit seviyesini düşürürken aynı anda karbondioksiti faydalı kimyasal ürünlere ve malzemelere dönüştürebiliyoruz.” Mars’ta da karbondioksiti oksijene çevirdikleri benzer bir çalışma yürüttüklerini aktaran Prof. Dr. Yıldız, sözlerini şöyle sürdürdü: “Bu teknoloji başarıyla gerçekleşirse ileride Mars’a insanlı geziler düzenlenebilir ve burada araştırmalar gerçekleştirilebilir. NASA’dan bu yönde gelen önemli bir projeye katkıda bulunduk; şu anda bu deney Mars’ta karbondioksit elektroliziyle oksijen üretilmesini sağlıyor.”
“Çocuklarıma temiz bir dünya bırakmak istiyorum; vaktimiz dar, çok çalışmak üstümüze vazife”
Prof. Dr. Bilge Yıldız, hayatına yön veren bilimsel soruların yanında ürettiklerinin arka planındaki kilit sorunun “Çocuklarımıza nasıl bir gelecek bırakacağız” olduğunu söyledi.
Biri dört, diğeri on yaşında iki çocuğu olan Prof. Dr. Yıldız, sözlerini şöyle sürdürdü: “Onların sağlıklı ve temiz bir dünyada yaşamasını istiyorum. Yaptığımız bütün araştırmalar temiz teknolojileri, karbondioksit salımını azaltan teknolojileri geliştirmeye hizmet ediyor. Bu amaca yönelik çalışmak önemli benim için. Bu alanda alternatif çözümleri etkinleştirmek için maalesef çok zamanımız kalmadı, o yüzden her gün çok çalışmaya devam etmemiz lazım.”
2018’den beri profesör olarak ders verdiği MIT’de birçok öğrenciye ilham kaynağı olan Prof. Dr. Bilge Yıldız, Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Bilim Madalyası aracılığıyla Türkiye’de bilime meraklı gençlere olan güvenini şu sözlerle hatırlattı: “Ben şimdiye kadar yaptıklarımı yapabildiysem Türkiye’den birçok yetenekli genç benden daha iyisini de yapabilir. Türkiye’de çok çalışkan, çok genç insanlarımız var; umarım bu ödül onlara da çok büyük bir motivasyon kaynağı olur. Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Bilim Madalyası aynı zamanda benim sorumluluklarımı da artırıyor: Hem kendi yaptığımız araştırmaları en iyi şekilde devam ettirebilmek hem de bilim peşinde koşan daha çok genci bu alana yönlendirebilmek, onları bilim yolunda motive edebilmek için. Umarım bu iki yönde de ileride daha başarılı olabilirim.”
2016 yılından beri verilen Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Bilim Madalyası’nı şimdiye kadar alan bilim insanlarının listesi:
- Prof. Dr. Aydoğan Özcan-2016
- Prof. Dr. Daron Acemoğlu-2017
- Prof. Dr. Metin Sitti-2018
- Prof. Dr. Filiz Garip-2019
- Prof. Dr. Hatice Altuğ-2020
- Prof. Dr. Ali Hortaçsu-2021
- Prof. Dr. Bilge Yıldız-2022